This is our second passage from the Georgian Book of Adam in OGPS, the first being № 26, where some basic data about the text will be found. The text for today is from p. 111.18-27 in the edition (the paragraphs are not numbered in the ed., but they are in Mahé’s FT; these at least roughly correspond to the paragraph numbers in Stone’s ed. and tr. of the Armenian version: see The Penitence of Adam, CSCO 429, p. 4//430, p. 3). Below I give the Georgian text, broken into smaller chunks and accompanied by Mahé’s FT and some vocabulary notes, and finally an ET follows.
ესე რა ესმა ევას, რამეთუ ეშმაკი არს, რომელმანცა აცთუნა იგი, დავარდა იგი წინაშე მისსა,
Quand Ève entendit cela, que c’était le diable qui l’avait trompée, elle tomba devant lui
- ა-ცთუნ-ა aor 3sg ცთუნება to tempt, deceive, seduce
- და-ვარდ-ა aor 3sg დავრდომა to fall down (cf. დავრდომილსა below)
ხოლო ადამს ორ წილ ექმნა სალმობაჲ იგი ევაჲსი, რამეთუ ხედვიდა იგი მას დავრდომილსა ქუეყანასა ზედა ვითარცა მკუდარსა.
et la douleur d’Adam pour Ève en fut doublée, car il la voyait tombée par terre comme une morte.
- წილი part, lot
- სალმობაჲ pain, grief, sorrow
- ხედვ-იდ-ა impf 3sg ხედვა to see
- დავრდომილი fallen down
- მკუდარი dead
შეჭუვნა და თქუა დიდითა კუნესითა, ჴმა-ყო:
Il s’affligea et dit en s’écriant dans un grand gémissement:
- შე-ჭუვნ-ა aor 3sg შეჭუვნება to be/become sad, sorry, sorrowful
- კუნესაჲ moaning, groaning, sighing
- ჴმა-ყო aor 3sg ჴმა-ყოფა to cry out
“ვაჲ შენდა, მბრძოლსა მაგას ჩუენსა, რაჲ ბოროტი გიყავთ შენ, რამეთუ შენითა შეტყუვილითა იყო გამოჴდაჲ ჩუენი სამოთხით.
Malheur à toi, notre ennemi! Quel mal t’avons-nous fait? Car c’est par tes calomnies que s’est produite notre sortie du paradis.
- მბრძოლი fighter, warrior, combatant, enemy
- გ-ი-ყავ-თ aor 1pl O2 ყოფა to do
- შეტყუვილი deception, lying, cheating
- გამოჴდაჲ casting out, chasing away, expulsion
- სამოთხეჲ garden (for this and the previous word, cf. the sentence from Kurc’ikiże, ქართულის ვერსიები აპოკრიფებისა მოციქულთა შესახებ, 31.34-35, cited in Sarjveladze-Fähnrich 147b s.v. გამოჴდაჲ: შენ ჰყავ პირველისა მის კაცისა გამოჴდაჲ სამოთხით “Du hast den ersten Menschen aus dem Paradies verstoßen”)
უკუეთუ ჩუენ განგაგდეთ შენდა ჩუენდა მომართ არს მდურვაჲ შენი?
Est-ce parce que nous t’aurions (fait) chasser que tu as contre nous ta colère?
- გან-გ-ა-გდ-ე-თ aor 1pl O2 განგდება to cast out, throw away
- მდურვაჲ charge, accusation, reproach
ანუ ჩუენ მიერ მოგეძრცუა დიდებაჲ შენი?
Et (serait-ce) par nous que ta gloire t’aurait été ravie?
- მო-გ-ე-ძრცუ-ა aor pass 3sg O2 მოძრცუა (or მოძურცა?) to rob, steal, plunder (words built on the same root, but with a different preverb, include აღძრცჳლი stolen, plundered; აღძურცაჲ plundering; განმძრცუელი robber; განუძრცუელი not plundered, looted; განძრცუაჲ plundering, looting)
ანუ სადამე ჩუენითა შექმნითა ეგრეთ ნაკლულევან ხარ, ანუ ჩუენ ხოლო ვართა დაბადებულნი ღმრთისანი, რამეთუ ჩუენ ხოლო გუბრძავ{თ}?”
Est-ce, en quelque façon, de notre fait que tu es en telle misère? Ou sommes-nous les seules créatures de Dieu, pour que tu nous combattes seuls?
- სადამე sometime, anytime, once, soon
- შექმნაჲ making, causing
- ნაკლულევანი lacking, incomplete, poor
- ვ-არ-თ-ა pres 1pl ყოფა to be + interr. particle
- დაბადებული created, creature, creation
- გუ-ბრძავ{-თ} K’urc’ikiże’s text has გუბრძავთ (variant given in A: გვბძავთ; not helpful), and Mahé translates this sentence: “Est-ce, en quelque façon, de notre fait que tu es en telle misère? Ou sommes-nous les seules créatures de Dieu, pour que tu nous combattes seuls?” The Armenian (ed. Stone) has for the last part of the sentence զի մարտնչիս ընդ մեզ ի տարապարտուց “that you fight with us for no reason” (the Latin [ed. Meyer], textually unrelated directly, of course, has quid persequeris nos, inimice, usque ad mortem impie et invidiose?) On the basis of the Armenian, we would expect the Georgian verb to be pres 2sg O1pl, that is, გუბრძავ (with no -თ). The form as given in the edition can only be analyzed as pres 2pl O1pl, a plural subject does not fit the context. An unheralded shift to second-person plural with the devil and his fallen angels in view seems unlikely. (Pres 1pl O2 would be გბრძავთ.) So the -თ, which can only mark the number of the subject, must be an error, and indeed Mahé (p. 234) notes that we should read გუბრძავ, not გუბრძავთ.
(Many thanks to Kevin Tuite and Jost Gippert for discussing the last verb form with me.)
Here is an English translation of the passage:
When Eve heard that it was the devil who had deceived her, she fell down before him, but Eve’s sorrow was doubled for Adam, for he was seeing her fallen down like a corpse. He was sad and said with great sorrow, he cried out, “Damn you, enemy of ours! What evil have we done to you that our expulsion from the garden was due to your deception? If we have cast you out, is this the reason for your reproach against us? Or has your glory been stolen by us? Or are you somehow by our doing lacking something, or are we alone God’s creations that you are fighting only against us?”
hmmlorientalia 