Share this:

APIB 2, p. 127, rubric for Niketas the Goth, Hoṙi 6/September 15

In the synaxarion for Sept 15, we find in the commemoration of Niketas the Goth (cf. BHG 1339-1340) a brief mention of the famous Ulfilas. As an exercise for students of Armenian, here is the passage from two 17th-century manuscripts, along with vocabulary, followed by some related excerpts from the metaphrastic version of the commemoration.

The knowledge of Ulfilas’ role in the spread of Christianity among the Goths, including the creation of a script for Gothic and the translation of the Bible into Gothic, is well known. Here is a brief statement from Sokrates’ Eccl. hist. (4.33.6, P. Maraval and P. Périchon, Socrate de Constantinople, Histoire ecclésiastique (Livres I-VII), Paris, 2004-2007):

Τότε {δὲ} καὶ Οὐλφίλας ὁ τῶν Γότθων ἐπίσκοπος γράμματα ἐφεῦρεν Γοτθικά, καὶ τὰς θείας γραφὰς εἰς τὴν Γότθων μεταβαλὼν τοὺς βαρβάρους μανθάνειν τὰ θεῖα λόγια παρεσκεύασεν.

See further these resources, some older, some newer, on Ulfilas and Gothic:

• W. Streitberg, Gotisches Elementarbuch, 5/6 ed., Germanische Bibliothek I. Sammlung germanischer Elementar- und Handbücher, I.2 (Heidelberg, 1920) (archive.org)
• J. Wright, A Grammar of the Gothic Language (Oxford, 1957). (Older editions available at archive.org)
• Course from the Univ. of Texas at Austin IE site: http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/gotol-0-X.html
• For more recent works, see the brief annotated bibliography from the same site: http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/gotol-E.html

To return to our Armenian manuscripts, on APIB 1, dated 1637, see also this post. The similar manuscript APIB 2, with APIB 3 a large two-volume manuscript, is dated 1684.

APIB 1, p. 112

Here are the texts from APIB 1 and, for comparison, Bayan’s ed. of a different text in PO (here):

APIB 1 Սո՛ւրբ նիկիտաս է՛ր ի խուժադուժ երկրէն գո՛թացւոց որէ յարեվմուտս ի հիւսիսային կողմն յայնկոյս գետոյն դանուբայ. յամս մեծին կոստանդիանոսի։

• խուժադուժ, -ից barbarous, savage
• արեւմուտք, -մտից the West
• հիւսիսային northern
• կողմն, -մանց side, quarter, region, land
• յայնկոյս over, beyond, on the other side
• գետ, -ոց, -ից river

B Սուրբ վկայն Քրիստոսի Նիկիտաս, էր ի խուժադուժ երկրէն Գոթացւոց, յայնկոյս գետոյն մեծի Դանուբայ, ի ժամանակս մեծի արքային սրբոյն Կոստանդիանոսի։

APIB 1 եւ էր հա՛ւատովն քրիստոնեայ խրատեալ ի մեծէն թէոփիլոսէ գա՛ւթացւոց ե(պիսկոպո)սէն։ Որ էր մի եւ նա. զճ՟ եւ ժը՟ հայրապետացն որ ի նիկիայ։

• հաւատ, -ոյ, -ք, -ոց faith, belief, creed
• խրատեմ, -եցի to admonish, instruct
• NB the spelling of գա՛ւթացւոց for Գոթացոց, a kind of hypercorrection
• զճ՟ եւ ժը՟ = 318, which is fully spelled out below

B Եւ էր խրատեալ եւ ուսեալ զուղղափառ հաւատս քրիստոնէութեան յերանելոյն Թէոփիլոսէ Գոթացոց եպիսկոպոսէն, որ էր մի ի յերեք հարիւր ութ եւ տասնիցն Նիկիոյ առաջին ժողովոյն։

• ուսեալ ուսանիմ, ուսայ, ուսիր to learn, study, be instructed
• ուղղափառ, -աց orthodox
• երեք հարիւր ութ եւ տասնիցն 318 (Meillet, Altarm. Elementarbuch, § 78)
• առաջին, առաջնում, -ջնոյ, -ջնմէ, -ջնոց first, ancient
• ժողով, -ոց assembly, council, synod

And several lines later Ulfilas is mentioned. Here are images from APIB 1 and 2:

APIB 1, p. 112

APIB 2, p. 127 (cont.)

APIB 2, p. 128

The texts, then, from APIB 1 and Bayan are:

APIB 1 Եւ յետ մահուանն թէոփիլոսի. եղեւ եպ(իսկոպո)ս ուրփիլոս յայնմ աշխարհին գո՛թացւոց. եւ գիր եւս արար այնմ լեզուին։ եւ բազմացոյց զքրիստոնեայսն՝ յորոց մի էր եւս ս(ուր)բն նիկիտաս։

• յետ after
• մահ, -ու/-ուան, -ուց death
• եւս also, still, more
• բազմացուցանեմ, -ուցի to enlarge, increase, multiply

B Եւ յետ մահուանն Թէոփիլոսի եղեւ Ուրփիլոս եպիսկոպոս Գոթացւոց, եւ գիրս եւս երեւեցոյց այնմ բարբառոյն եւ ընդարձակագոյն ուսոյց զխուժադուժ ազգն եւ բազմացոյց զքրիստոնէութիւնն, յորոց էր եւ սուրբն Նիկիտաս։

• երեւեցոյց երեւեցուցանեմ, -ուցի to cause to appear, show, produce
• բարբառ, -ոյ speech, language, dialect
• ընդարձակագոյն larger, vast, very long, lengthy
• ուսուցանեմ, ուսուցի to teach, instruct (cf. above ուսանիմ)

Now here are some selections from the metaphrastic version of the hagiography in Greek and Georgian. These texts, rather more detailed than the Armenian above, line up closely, but differ a bit in vocabulary (cf. φίλτρον სარწმუნოებაჲ). The Greek is from PG 115, cols. 705, 708, §§ 1 and 3 (see beginning here) and the Georgian is from Nargiza Goguaże, ძველი ქართული მეტაფრასული კრებულები სექტემბრის საკითხავები, ძველი ქართული მწერლობის ძეგლები 7 (Tbilisi, 1986), this part beginning here at TITUS. Due to the length of these extracts added to the Armenian above, I have been more sparing than usual in the amount of lexical help I have supplied.

From § 1

Ἴσασι πάντες τὸν ποταμὸν Ἴστρον μεγέθει καὶ εὐθηνίᾳ, ὅσα φέρουσι, τὸ περιβόητον ἔχοντα, ὃν καὶ Δανούβιον ἡ ἐπιχώριος οἴδε γλῶττα καλεῖν.

უწყიან ყოველთა მდინარე ისტროჲ სიდიდითა და იეფობითა, რაოდენი მოაქუს მდინარეთა მქონებელი საჩინოებისაჲ, რომლისაჲ დანუბ წოდებაჲ იცის მსოფლიომან ენამან.

• იეფობაჲ abundance
• საჩინოებაჲ distinction, brightness

…

Οὗτος οὖν ὁ θαυμαστὸς Νικήτας, Γοτθικῶν σπερμάτων ἐκφὺς καὶ τιμὴν τὴν πρώτην παρ᾽ ἐκεῖνοις λαχὼν

ამათ გუთთა თესლისაგან საკჳრველი ესე ნიკიტა აღმოეცენა და პირველობისა პატივი ხუდა მათ მიერ.

• თესლი seed
• საკჳრველი wondrous
• აღმოცენება to sprout, grow, come up
• ხუდომა to be bestowed

διά τε τὸ περιφανὲς τοῦ γένους καὶ τὴν ἄλλην τοῦ σώματός τε καὶ τῆς ψυχῆς εὐφυῖαν ὅσην καὶ δεξιότητα, οὐ Γότθου ἦν τὸν βίον, οὐ τοὺς τρόπους, οὐδὲ τὴν πίστιν.

ხოლო ტომთა საჩინოებისათჳსცა და სხჳსა სულისა და ჴორცთა აზნაურებისა და სიმარჯჳსა არა გუთ იყო ცხორებითა, არცა სახითა, არცა სარწმუნოებითა;

• აზნაურებაჲ honor, nobility
• სიმარჯუეჲ goodness, kindness; proficiency

Ἐνίκα γὰρ ἡ μὲν γνώμη τὸ γένος, τὸ δὲ εἰς Χριστὸν φίλτρον τὴν βάρβαρον δόξαν, ὁ δὲ τῶν ἀρετῶν ἔρως τὴν Γότθικὴν ἀκρασίαν καὶ ἀγριότητα.

რამეთუ ცნობაჲ სძლევდა თჳთებასა, ხოლო ქრისტეს მიმართი სარწმუნოებაჲ ბარბაროზებრსა ნებასა და სათნოებათა ტრფიალებაჲ გუთებრივსა უზავ-ველურებასა.

• ძლევა to conquer
• ნებაჲ will, wish
• სათნოებაჲ goodness, virtue
• ტრფიალებაჲ love
• უზავ-ველურებაჲ irreconcilability, unruliness, implacability

From § 3

Οὔρφιλος δὲ διάδοχος μὲν τῶν ἀρχιερατικῶν θεσμῶν ἐχρημάτιζε Θεοφίλου, συμπαρὼν δὲ αὐτῷ πάλαι κατὰ τὴν Νίκαιαν καὶ τὰ ἴσα φρονῶν,

ხოლო ურფილოს იყო მონაცვალე მღდელთმთავრობისა შჯულთა თეოფილესთა, ვითარცა ძუელვე მის თანა ყოფილი ნიკეას და სწორ მზრახვალი მისი,

• მონაცვალეჲ inheriting, inheritor
• სწორი similar, like
• მზრახვალი counseling, advising, speaking

συνήδρευσεν ὕστερον καὶ οἷς ὅτ᾽ ἐν Κωνσταντινουπόλει ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ δευτέρα συνεκροτήθη σύνοδος.

რომელი თანა-მოდასე იქმნა უკუანაჲსკნელ კრებასა მას წმიდასა მსოფლიოდ მეორესა კოსტანტინოპოლის შეკრებულსა.

• თანა-მოდასეჲ similar, like
• უკუანაჲსკნელი last

Οὗτος ἀνὴρ λόγιός τε καὶ νουνεχὴς ὢν, τύπους γραμμάτων καὶ ἀπηχήσεις αὐτῶν τῇ Γότθικῇ συμβαίνοντας ἐξεῦρε φωνῇ·

ამან კაცმან ვითარცა გონიერმან და სიტყჳერმან სახენი ასოთანი და ჴმიანობანი მათნი შესატყჳსად მოუპოვნა გუთთა ენასა,

• ასოჲ letter
• ჴმიანობაჲ pronunciation, sound
• შესატყჳსი corresponding
• მოპოვნება to invent (also, to win, earn)

τούτοις τε τὴν ἱερὰν ἡμῶν Γραφὴν καὶ θεόπνευστον ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος εἰς τὴν Γότθικὴν γλῶσσαν μεταβαλὼν τοὺς ὁμοφίλους ἐκμανθάνειν πάσῃ σπουδῇ παρεσκεύασε.

რომლითა წმიდანი და ღმრთივ სულიერნი წერილნი ჩუენნი ელადელთაგან გუთთა ენად მიცვალებითა ყოველთა თანა-მეტომეთა მისთა მოსწრაფებით სწავლად მოუმზადნა.

• მიცვალებაჲ death (?!)
• თანა-მეტომაჲ compatriot
• მოსწრაფებაჲ effort, striving
• მომზადება to prepare

Share this:

I have often turned here to Bayan’s ed. of the Armenian synaxarion in PO (see here for the appropriate volumes for each month). Thanks to archive.org, these volumes are all easily accessible, and thus it makes for a convenient reading-text. My colleague, Ed Mathews, in his recently inaugurated series of volumes providing an Armenian synaxarion text with facing ET, briefly sets forth the known versions of the synaxarion in Armenian and also points out that Bayan’s ed. is not quite what he says it is, namely, that of Tēr Israel (pp. xvii-xix). Others, too, have discussed the state of things with the Armenian synaxarion versions (see the bibliography below).

Among HMML’s collections there are, of course, some synaxarion manuscripts, so for today, here is one such manuscript, with a single episode from one of today’s commemorations, that of Symeon the Stylite, compared with Bayan’s edition. The manuscript in question is APIB (Armenian Patriarchate of Istanbul, Balat) 1, dated 1637, and with very clear Bolorgir script. Our passage appears on p. 72, col. b, lines 10-20; the corresponding text in Bayan’s ed. is in PO 5: 470.

Here, then, is the manuscript image, the transcribed text of the manuscript and Bayan’s ed. aligned by sentence, some vocabulary and grammar notes for students of the language, and English translations of each.

APIB 1, p. 72, col. b, lines 10-20

A = APIB 1

B = Bayan

A Կին մի ի գիշերի ջուր ըմպելով. եւ ընդ ջրոյն գնաց յորովայն նորա ձագ աւձի։

B Կին ոմն ի գիշերի ջուր ըմպելով՝ եմուտ յորովայն նորա ընդ ջրոյն ձագ օձի,

• ըմպեմ, արբի, ա՛րբ to drink (here inf.instr.)
• գնամ, գնացի to go
• որովայն, -ից belly
• ձագ, -ուց young (of a particular animal)
• աւձ, -ից serpent
• մտանեմ, մտիմ մուտ to enter

A եւ սնեալ աճեաց ի փորն՝ եւ յո՛յժ չարչարէր ըզկինն։

B եւ սնեալ ի փորին՝ աճեաց եւ յոյժ չարչարէր զկինն.

• սնանիմ, սնայ to be nourished, fed
• աճեմ, -եցի to grow, increase
• փոր, -ոյ/-ի belly, abdomen, insides, cavity
• յոյժ very, very much, considerably
• չարչարեմ, -եցի to torment, cause pain

A եւ նա՛ գնացեալ առ ս(ուր)բն սիմէոն եւ ասաց զկիրս անձինն աղաչելով զնա՝ զի աւգնեսցէ՛ նմա։

B եւ գնացեալ առ երանելին աղաչեաց։

• ասեմ, ասացի to say
• կիրք, կրից (pl. tantum) suffering, pain, torment, passions, emotion, sentiment
• անձն, անձին, անձանց person, being, mind, heart, self
• աղաչեմ, -եցի to supplicate, pray
• աւգնեմ, -եցի to help, assist

A Եւ ընդ աղօ՛թել սրբոյն ել աւձն ընդ բերան կնոջն.

B Եւ սուրբն Սիմէոն աղօթիւք եհան զօձն ընդ բերան կնոջն.

• աղօտեմ, -եցի to pray, intercede
• ելանեմ, ելի to go out
• աղօթք, -թից (pl. tantum) prayer
• հանեմ, հանի to draw out, remove, take away

A եւ անկեալ յերկիր սատակեցաւ։

B եւ առժամայն սատակեցաւ

• անկանիմ, անկայ to fall
• սատակեմ, -եցի to kill, slay, slaughter, destroy (here aor m/p 3sg)
• առժանայն immediately, suddenly

A Եւ է՛ր չափով կանգուն մի։

B եւ էր կանգուն մի։

• չափ, -ուց/-ոց measure, measurement, quantity, proportion
• կանգուն, -գնոց cubit (also straight, standing, firm, stable)

ET of the APIB 1 text

While a woman was drinking water at night, a young serpent went into her belly along with the water, and it was nourished and grew in her insides and was causing the woman considerable pain. So she went to Saint Symeon and spoke of her suffering, asking him to help her, and at the praying of the saint the serpent went out through the woman’s mouth, fell to the ground, and died. In size it was one cubit.

ET of Bayan’s text

While a certain woman was drinking water at night, a young serpent entered her belly along with the water, and it was nourished in her insides and grew and was causing the woman considerable pain. So she went to the blessed [Symeon] in supplication, and with his prayer Saint Symeon drew the serpent out through the woman’s mouth, and immediately it died. It was one cubit.

Bibliography

Adontz, N. “Note sur les synaxaires arméniens.” Revue de l’Orient Chrétien 24 (1924): 211–218.

Mathews, Jr., Edward G. On this Day: The Armenian Church Synaxarion, January. Provo, 2014.

Mécérian, J. “Introduction à l’étude des synaxaires arméniens.” Bulletin Arménologique, Mélanges de l’Université de S. Joseph 43 (1953): 99–128.

Nersessian, S. Der. “Le synaxaire arménien de Grégoire VII d’Anazarbe.” Analecta Bollandiana 68 (1950): 261–285.

Share this:

Here are a few lines from today’s reading in the Armenian synaxarion (text and FT in Bayan, Aug 25, PO 5: 433). The title of the reading is:

Տօն է ամենասրբուհւոց Աստուածածնին զոր կարգեաց սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչ։

• ամենասրբուհւ all-holy, very holy
• Աստուածածնին Mother of God
• կարգեաց aor 3sg կարգեմ, -եցի to arrange, fix, establish

The Feast of the All-Holy Mother of God, which Saint Gregory the Illuminator Established

This paragraph explains how the famous Armenian saint replaced idol-worship in Caucasia with feast-days for the saints. See similarly Agat’angełos, §§ 48ff., and on Anahit and Aramazd, see Thomson’s remarks in the introduction to his edition and translation of Agat’angełos, pp. xxxviii-xlii. (For an earlier report on Anahit among the Armenians, see Strabo 11.14.16.) Anahit is in other places identified with the Greek Artemis, but here with Aphrodite.

Gregory the Illuminator, of course, was hardly the only idol-basher in the early centuries of Christianity. For Theodosius as one, for example, see Movsēs Xorenac’i, History of the Armenians, § 3.33 (Thomson, ET, p. 286). For a general reflection, see lines 867-884 of Grigor Magistros’ poem recently edited and translated by Abraham Terian: Magnalia Dei: Biblical History in Epic Verse by Grigor Magistros, Hebrew University Armenian Studies 14 (Leuven: Peeters, 2002; ET pp. 61-62, comm. pp. 98-99, Arm. 161-162).

Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչն եւ մեծ հայրապետն ամենայն Հայոց Մեծաց կործանեաց զամենայն պատկերս կռոցն եւ եբարձ զդիւապաշտութիւնն յաշխարհէս Հայոց եւ Վրաց եւ Աղուանից,

• հայրապետ patriarch
• կործանեաց aor 3sg կործանեմ, -եցի to overthrow, destroy
• պատկեր, -աց statue, idol, figure, icon, image, painting (< Parthian, Middle Persian patkar; cf. Aramaic paṯkar)
• կուռք, կռոց (pl. tantum) idol, image, statue
• եբարձ aor 3sg բառնամ, բարձի to lift up, raise, take away, destroy (NB the ե- augment, added as usual to aorist forms that would otherwise be monosyllabic)
• դիւապաշտութիւն idolatry (demon-/devil-worship; cf. դեւ demon, devil [Middle Persian dēw] + պաշտեմ to worship, serve)
• Վիրք Georgians
• Աղուանք (Caucasian) Albanians

եւ փոխանակ շինեաց եկեղեցիս յանուն սուրբ աստուածածնին Մարիամու եւ սուրբ Կարապետին Յովհաննու։

• փոխանակ substitute, alternative, exchange (cf. փոխեմ below)
• շինեաց aor 3sg շինեմ, -եցի to found, build, construct
• կարապետ, -ի forerunner, precursor, guide (for կար- here cf. the Iranian root in Middle Persian kārawān “caravan” and kārdāg “traveler”)

Եւ զտօնս պղծութեանն՝ փոխեաց ի տօնս սրբութեան, զի մինչ ի կռապաշտութիւն էր աշխարհս, տօնէին այսօր Անահիտ տիկնոջն եւ կոչէին զնա ծնունդ այրոյն Արամազդայ որ է Ափրոդիտէս ըստ յունականին։

• պղծութիւն contamination, stain, impurity, pollution
• փոխեաց aor 3sg փոխեմ, -եցի to change, transform, displace, transfer
• կռապաշտութիւն idolatry, idol-worship
• տօնէին impf 3pl տօնեմ, -եցի to feast, celebrate
• այսօր this day (also today)
• տիկին queen, empress, princess (decl. like կին; < *տի- + կին, as տէր < *տի- + այր)
• կոչէին impf 3pl կոչեմ, -եցի to call, name
• ծնունդ, ծննդեան, -դոց child, offspring (also birth, origin)
• այրոյն (presumably an aberrant form of the gen.sg of այր, the usual classical form being առն)
• յունական Greek

English translation:

Saint Gregory, the Illuminator and great Patriarch of all Armenia, overthrew all the statues of the idols and removed demon-worship from the land of the Armenians, Georgians, and Albanians, and as a substitute he founded churches in the name of the holy Mother of God, Mary, and the holy forerunner, John [the Baptist], and he changed the feasts of impurity to feasts of holiness. [The feast is today] because while the land was in idol-worship, on this day [Aug 25] they would celebrate Lady Anahit and they would call her the offspring of her husband Aramazd; she was Aphrodite among the Greeks.

(Thanks to Ed Mathews for discussing այրոյն with me.)

Share this:

Today’s passage comes from a Georgian version of Lucian’s account of the finding (invention) of the bones of Stephen Protomartyr. It was published, with FT, by Nikolay Marr in PO 19 (cf. BHO 1087-1088 for Syriac [GT by Ryssel here], CPA, Armenian; BHG 1648x and foll.). The passage shows some ecclesiastical vocabulary, the indirect verb ძილი (to sleep), and a form of დება (here with the preverb შთა-), the Series II stem of which is დვ-.

At the beginning (p. 657), Lucian addresses his readers in humble language often seen in colophons and elsewhere. Marr’s edition includes a plate of the Iviron-Athos manuscript, which contains this part (in nusxuri):

ლუკიანე საწყალობელი და უნარჩევესი ყოველთაჲ ოჳფლისა მიერ გიკითხავ (ed., p. 657)

• საწყალობელი miserable, lamentable, woeful
• უნარჩევესი worst, lowest
• ოჳფლისა მიერ Cf. Rom 16:22 AB გიკითხავ თქუენ მე…უფლისა მიერ (ἀσπάζομαι ὑμᾶς ἐγὼ…ἐν κυρίῳ), and the beginning of Epiphanius, On Gems/De gemmis (from the Šatberd codex, ed. Gigineišvili and Giunašvili, at TITUS here), უფალსა ჩემსა, პატიოსანსა ძმასა და საქმის თანაზიარსა თევდორეს კეთილად მსახურსა ეპისკოპოსსა ეპიფანე ეპისკოპოსი უფლისა მიერ გიკითხავ (cf. Blake’s ed., p. 3, ET p. 99).
• გ-ი-კითხავ pres 1sg O2 კითხვა to greet (also to ask)

I, the lamentable Lucian, the worst of all [people], greet you in the Lord.

And now our main sentence (p. 658):

მეძინა მე ვითარცა წინაჲთ ჩუეულებასა ჩემსა განშორებულსა მას სახლსა სანათლოჲსასა: სადა იგი დგა კიდობანი რომელსა იგი შთადვიან სამსახურებელი ეკლესიისაჲ

• მ-ე-ძინ-ა aor 3sg O1 (indir. verb) ძილი to sleep
• წინაჲთ earlier
• ჩუეულებაჲ custom, usual activity
• განშორებული distant, far
• სახლი სანათლოჲსა house/place of light/baptism (სანათლოჲ light-, baptism-) (for “light” cf. φωτιστήριον; Arm. is մկրտատուն, with -տուն house)
• დგ-ა aor 3sg დგომა to stand, be
• კიდობანი box, basket, chest, coffer
• შთა-დვ-ი-ან aor iter 3pl შთადება to put in
• სამსახურებელი service-thing(s), vessel

I slept, as had been my prior custom, in the far baptistery, where the chest was in which they would put the church’s service vessels.

…je m’endormis, comme j’étais accoutumé auparavant, dans le baptistère éloigné, où se trouvait le coffre dans lequel on met les ustensiles d’église…

Share this:

Commemorated on July 8 is the saint Procopius (BHG 1576-1582; BHO 1002-1003). As an exercise for students of Armenian, here is the prayer he is made to utter just before he is decapitated. (Rough English translation at the end.) It contains many imperative forms (addressed to God) and several participles. Most of the vocabulary is fairly common, but I have been liberal in those I have included in the notes below. The text is available from an Armenian synaxarion in PO 21: 688-689. (Stylistically, note the placement of the imperatives: partly at the end of each main clause, partly at the beginning.)

Եւ յորժամ տանէին ի տեղին տարածեաց զձերս իւր յերկինս եւ ասէ. Տէր Աստուած իմ արարիչ երկնի եւ երկրի, հայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, լո՛ւր աղաչանաց իմոց եւ կատարեա՛ զխնդրուածս իմ։

• տանէին impf 3pl տանիմ, տարայ to carry away, lead away, bring
• տարածեաց aor 3sg տարածեմ, տարածեցի to spread, stretch out
• արարիչ creator
• լո՛ւր impv 2sg լսեմ, լուայ to hear
• աղաչանք prayer (pl. tantum)
• կատարեա՛ impv 2sg կատարեմ, -եցի to accomplish, fulfill
• խնդրուածք, -ծաց/-ծոց prayer, request (pl. tantum)

Պահեա՛ զքաղաքս զայս եւ սրբեա՛ ի կռապաշտութենէ,

• պահեմ, -եցի to preserve, keep, watch over
• սրբեմ, -եցի to sanctify, purify
• կռապաշտութիւն idolatry

յիշեա եւ զամենայն ժողովուրդս քո եւ սրբեա՛ ի կռապաշտութենէ,

• յիշեմ, -եցի to bear in mind, remember
• ժողուորդ, -վդեան, -վրդոց people, assembly

եւ բժշկեա՛ զամենայն հիւանդութիւնս նոցա։

• բժշկեմ, -եցի to cure
• հիւանդութիւն illness, infirmity

Նեղելոց անդորրիչ լե՛ր,

• նեղելոց ptcp gen.pl նեղիմ, -եցայ to be afflicted, troubled
• անդորրիչ quieting, calming, comforting
• լե՛ր impv 2sg լինիմ, եղէ to be

որբոց եւ այրեաց օգնական,

• որբ, -ոց orphan
• այրի, -րեաց widow
• օգնական aid(ing), help(er)

եւ որոց ի բանդին այցելու,

• բանդ/տ, -ից prison
• այցելու, ,-ուի, -աց visitor

զնաւակոծեալս ի ծովու խաղաղութեամբ հասո՛ ի նաւահանգիստն,

• նաւակոծեալս ptcp acc.pl. նաւակոցիմ to suffer shipwreck
• խաղաղութիւն peace
• հասո՛ impv 2sg հասուցանեմ, հասուցի to cause to reach, bring to (caus. of հասանեմ, հասի to arrive at, reach, the impv 2sg of which is հա՛ս)
• նաւահանգիստ port, haven

ճանապարհորդաց ուղեկից, փախուցելոց ի բռնաւորաց ապաւէն,

• ճանապարհորդ traveler, wayfarer
• ուղեկից fellow traveler
• փախուցանեմ, -եցի to put to flight, cause to flee
• բռնաւոր violent; usurper, tyrant
• ապաւէն, -ւինի, -նաց asylum, refuge

զիտանգեալսն ի ծառայութենէ ազատեա՛,

• վտանգիմ, -եցայ to be in danger, peril, etc.
• ծառայութիւն slavery, captivity
• ազատեմ, -եցի to free, liberate, save

զդեւս ի մարդկանէ հալածեա՛,

• մարդիկ, gen.sg. մարդկան humanity, the human race, people
• հալծեմ, -եցի to expel, cast out, persecute, chase

զգլորեալսն կանգնեա՛,

• գլորիմ, -եցայ to sink, fall
• կանգնեմ, -եցի to raise, lift up, re-establish

զմոլորեալսն դարձո՛,

• մոլորիմ, -եցայ to wander, go astray, err
• դարձո՛ impv 2sg դարձուցանեմ, -ուցի to return, restore, bring back

մեղաւորաց թողութիւն շնորհեա՛,

• մեղաւոր sinful, sinner
• թողութիւն forgiveness, release
• շնորհեմ, -եցի to give, grant, forgive

զսատանայական խորհուրդս խափանեա՛,

• խորհուրդ, -ոց thought, intention
• խափանեմ, -եցի to hinder, impede, intercept

բա՛ց զարքայութիւնդ քո ամենայն հաւատացելոց քոց,

• բա՛ց open
• հաւատամ, -տացի to believe

եւ որոց յանուն իմ եկեղեցի շինեն կամ յոսկերաց իմոց մասն առնուցուն, կամ զիշատակս իմ կատարեն,

• շինեն, -եցի to found, built, construct
• ոսկր, -աց bone
• մասն, -սին, -սանց part, piece, relic
• առնուցուն pres subj 3pl առնում, առի to take
• յիշատակ, -աց commemoration, remembrance

պարգեւեա՛ նոցա զքո անբաւ ողորմութիւնդ,

• պարգեւեմ, -եցի to give, present with
• անբաւ, -ից infinite, innumerable
• ողորմութիւն pity, mercy

եւ մի՛ եկեսցէ ի վերայ նոցա սատանայական փորձութիւնք,

• եկեսցէ aor subj 3sg գամ, եկի to come
• փորձութիւն temptation

եւ մի՛ բռնութիւնք ի թշնամեաց եւ յիշխանաց,

• բռնութիւն violence, tyranny, assault
• թշնամի, -նւոյ, -մեաց enemy, foe
• իշխան, -աց sovereign, magistrate, ruler, governor

եւ ընկա՛լ զհոգիս իմ խաղաղութեամբ։

• ընկա՛լ impv 2sg ընդունիմ, ընկալայ to receive

An English translation:

And as they were bringing him to the place [of his martyrdom], he spread his hands to heaven and said: Lord, my God, creator of heaven and earth, father of our Lord Jesus Christ, hear and fulfill my request. Watch over this city and cleanse it of idolatry. Remember, too, all your people: cleanse [them] of idolatry and cure every infirmity. Be a comforter to the afflicted, a helper to orphans and widows, a visitor to those in prison. Bring those who have suffered shipwreck on the sea to the haven in peace. [Be] a fellow traveler to wayfarers, a refuge to those put to flight by the violent. Free those in peril in slavery. Cast out demons from humanity. Raise up the fallen. Bring back those who are astray. Grant forgiveness to sinners. Impede satanic intentions. Open your kingdom to all who believe in you, those who will build a church in my name, take up the relics of my bones, or celebrate my commemoration. Grant them your infinite mercy. Do not let satanic temptation come upon them, nor violence from foes or magistrates. And receive my spirit in peace.

Share this:

While perusing the Armenian synaxarion over the weekend, I came across an expression that I remembered seeing in a Syriac text that I edited a few years ago. In the Syriac Martyrdom of Theonilla (my edition and translation, in Analecta Bollandiana 128 [2010]: 312-328, are available here), § 9, when they are trying to get Theonilla to renounce Christianity, they say to her, lā tpakknin, qarqaptā bištā!, which I translated as “Stop chattering, wretch!” and in a note on “wretch” I indicated the literal meaning, “evil head”, and I pointed to Hoffmann’s Iulianos der Abtruennige: Syrische Erzaehlungen (Leiden, 1880), 82.12, which is cited by both Brockelmann and Payne Smith, s.v. qarqaptā. I also cited the similar expression ὦ κακὴ κεφαλή from the Martyrdom of Domnina (Lackner, “Eine unedierte griechische Passion der kilikischen Märtyrin Domnina,” AB 90 [1972]: 241-259, here p. 254, § 4). In the Armenian synaxarion reading that commemorates Fausta on Mehekan 8/Feb 14 (PO 21: 39-42; for the Greek synaxarion, see Feb 6 here, and further BHG 658 [mainly catal. references]), this same expression occurs twice, again with the “bad guys” using it to address a Christian martyr-to-be, here the recently converted Evilasius.

Եւ առաքեաց զեպարքոսն Մաքսիմիանոս ի Կիզիկոն, եւ երթեալ հարցանէր ընդ Եւիլասիոս. Ով չարագլուխ, ո՞րպէս իշխեցեր թեթեւացուցանել զաստուածսն մեր, եւ լինել քրիստանեայ։ (40.15-17)

He [the emperor] sent the eparch Maximianus to Cyzicus and [the latter], having arrived, was questioning Evilasius, “You evil head, how have you dared to think lightly of our gods and to become a Christian?”

And not many lines later Maximianus addresses Fausta herself with the title, this time with a preceding adjective:

Կոչեաց եպարկոսն զՓաւստեա եւ ասէ. Ով փոքրիկ չարագլուխ, ո՞րպէս իշխեցեր զայնպիսի մեծ իշխան թագաւորին եւ զաստուածոց քահանայն կորզել ի մէնջ եւ մատուցանել Աստուծոյն քոյ։ (41.6-8)

The eparch called Fausta and said, “You little evil head, how have you dared to snatch from us such a great prince of the emperor and priest of the gods [i.e. Evilasius] and to offer him to your god?”

The Armenian word (չարագլուխ) is a compound, and it does show up in Bedrosian’s dictionary (582a), with the meaning “malignant, malevolent,” etc. There are terms of abuse in English (and other languages) with the suffix -head and -skull (blockhead, numbskull, etc.), but I know of nothing quite like “evil head”. This expression almost certainly appears in other hagiographic tales (and elsewhere?), in these and other languages. If you know of or come across any, please note them in the comments.

UPDATE Feb 17, 2015. I mentioned the Greek ὦ κακὴ κεφαλή above. A quick search in TLG reveals its occurrence in a few other martyrdom texts (there are, of course, many such texts not yet in TLG), but also four times in Aesop’s fables; Dem. De falsa leg. 313; Nicolaus, Frag. 10.56 (see FHG 3, pp. 348‑464); twice in Plutarch (Alexander 9.8.2, 51.1.2); six times in Libanius (Decl. 12.2.25.2, 12.2.32.2; Prog. 7.1.26.4, 7.3.21.2, 7.4.12.1, 7.4.17.1); and Achilles Tatius, Leucippe et Clitophon 5.17.8.3. (This list is not exhaustive.) The expression is especially used in questions. In his epigrams to the Bible (Luke 250a, on Lk 22:31), Theodore Prodromos uses this vocative expression to address Satan, and finally, here is a memorable curse from the Scholia to Lucian’s Μυίας ἐγκώμιον (§ 7): ἀλλ’ ἔρρ’ ἐς μυίας καὶ σκώληκας, κακὴ κεφαλή. “To flies and worms with you, evil head!” (Ἔρρε, with or without qualifiers, is used this way.)

Share this:

The martyrdom story of Victorinus, Victor, Nicephorus, Claudius, Diodore, Serapion, and Papias (cf. BHO 1245 for Syriac, see here; for Greek here, on Jan 31), set in the time of Decius, offers students of Armenian — at least those with a strong stomach — a worthwhile opportunity for reading practice and vocabulary learning, especially for terms for body parts. Below is the Armenian text from PO 21: 13-14, vocabulary, and my English translation.

Զսրբոյն Բիքտորինոսի հանին զաջոյ ակն, եւ ի մամուլս ջախջախեցին զմարմինն, եւ սրով հատին զամենայն մատունսն ոտիցն եւ ձեռացն։

• հանին pres 3pl հանեմ, հանի to remove, pull out
• աջ, -ոյ, -ու right
• ակն, ական eye
• մամուլ, մամլոց press
• ջախջախեցին aor 3pl ջախջախեմ, -եցի to crush
• սուր, սրոց sword
• հատին aor 3pl հատանեմ, հատի to cut (off)
• մատն, մատին, մատանց finger, toe
• ոտն, ոտին, ոտից foot
• ձեռն, ձեռին, ձեռաց hand

Եւ զսուրբն Վիքտորոս կապեցին ի չորս ցիցս զձեռս եւ զոտս, եւ հատին զլեզուն, եւ քերանօք քերթեցին զամենայն մարմինն։

• կապեցին aor 3pl կապեմ, -եցի to bind, tie
• ցից, ցցոյ stake, post
• լեզու, -ի/-ոյ, -աց tongue
• քերանք (act of) scratching, scraping
• քերթեցին aor 3pl քերթեմ, -եցի to flay, peel off

Եւ զսուրբն Նիկիփորոս պնդեցին ի մեքենայս մինչեվ հոսեաց արիւնն ի քթացն եւ ի բերանոյն եւ յականջացն, եւ ապա կախեցին զհերացն յարմաւենի ծառ։

• պնդեցին aor 3pl պնդեմ, -եցի to strain, tighten
• մեքենայ, -ից machine, device
• հոսեաց aor 3sg հոսեմ, -եցի to flow, gush, stream
• արիւն, արեանց blood
• քիթ, քթաց nose
• բերան, -ոց mouth
• ականջք, -աց ears (plurale tantum; a single ear is ունկն, ունկան)
• կախեցին aor 3pl կախեմ, -եցի to hang, suspend
• հեր, -աց hair
• արմաւենի palm tree
• ծառ, -ոց tree

Եւ զսուրբն Կղաւդիոս խիստ տանջեցին, եւ կախեցին գլխիվայր, եւ աղբ ծխեցին յերեսն. եւ արկին ի հոտոտելիսն քացախ խիստ, եւ ապա կտրեցին զձեռսն եւ զոտսն։

• խիստ harshly, cruelly, severely
• տանջեցին aor 3pl տանջեմ, -եցի to torture
• գլխիվայր head downwards, upside down (< գլուխ, գլխոց head)
• աղբ, -ոց, -ից excrement, dung
• ծխեցին aor 3pl ծխեմ, -եցի to smoke
• երեսք, երեսաց (plurale tantum) face
• արկին aor 3pl արկանեմ, արկի to cast, throw
• հոտոտելիք, -լեաց (plurale tantum) nose
• քացախ, -ոյ vinegar, acid
• կտրեցին aor 3pl կտրեմ, -եցի to cut (off)

Եւ զսուրբն Դիոդորոս յետ բազում չարչարանաց հրով այրեցին։

• չարչարանք, -նաց (plurale tantum) suffering, torment, torture, pain
• հուր, հրոյ fire
• այրեցին aor 3pl այրեմ, -եցի to burn

Եւ զսուրբն Սրապիոն սրով գլխատեցին։

• գլխատեցին aor 3pl գլխատեմ, -եցի to behead, decapitate (< գլուխ, գլխոց head)

Եւ զսուրբն Պապիաս բեւեռեցին ի փայտի, եւ կապեալ վիմաւ ընկեցին ի ծովն։

• բեւեռեցին aor 3pl բեւեռեմ, -եցի to nail (< բեւեռ, -ի, -աց nail)
• փայտ, -ից wood, tree
• կապեալ ptcp կապեմ, -եցի to bind, tie
• վէմ, վիմաց stone, rock
• ընկեցին aor 3pl ընկենում, ըկեցի to throw, cast
• ծով, -ուց sea

Եւ այնպէս կատարեցան ի Քրիստոս։

• կատարեցան aor m/p 3pl կատարեմ, -եցի to finish, end, complete; m/p to die

English’d:

They plucked out Saint Victorinus’ right eye, crushed his body in a press, and cut off all his fingers and toes with the sword. They bound Saint Victor to four stakes with his hands and feet, cut out his tongue, and lacerated his whole body. They pressed Saint Nicephorus in a machine until the blood gushed from his nose, mouth, and ears, and then they hung him from a palm tree. They harshly tortured Saint Claudius, hung him upside down, burned excrement in his face, poured vinegar down his nose, and then they cut off his hands and feet. Saint Diodore, after much suffering, they burned with fire. They beheaded Saint Serapion with the sword. They nailed Saint Papias to a piece of wood and they threw him, bound with a stone, into the sea. And thus they died in Christ.

Share this:

Here again from the synaxarion are some short passages especially suitable for students of the language. I’ve included some vocabulary and grammatical notes. A French translation is in the PO volume, and we can expect an English translation of the Armenian synaxarion for the month of February before too long from Edward G. Mathews, Jr. (see a few comments on the first volume here).

Abraham of Arbel

PO 19: 148 (cf. BHO 12; perh. also 13?)

Զայս երանելի եպիսկոպոսս տարան կապանօք առաջի մոգպետին Ադելփոռայ, եւ հրամայէր նմա երկիր պագանել արեգականն եւ հրոյ եւ զոհս մատուցանել։

• տարան aor 3pl տանիմ, տարայ to carry away, lead, bring
• կապանք bonds, handcuffs, irons
• մոգպետ chief magus
• հրամայէր impf 3sg հրամայեմ, -եցի to command
• երկիր պագանել to kiss the earth > to prostrate o.s. in worship (with the thing worshiped in the genitive)
• արեգակն, արեգական sun
• հուր, հրոյ fire
• զոհ, -ից sacrifice, victim, host
• մատուցանել inf մատուցանեմ, -եցի to present, offer

Եւ նորա բացեալ զբերան իւր յերկար բանիւք ի սուրբ գրոց յանդիմանէր զսնոտի հաւատս Սաբիւռոսի.

• բացեալ ptcp բանամ, բացի to open
• երկար, -աց long
• գիր, գրոց writing, scripture
• յանդիմանէր impf 3sg յանդիմանեմ, -եցի to reprimand, reproach, rebuke sharply
• սնոտի, -տւոյ, -տեաց useless, worthless
• հաւատ, -ոյ, -ք, -տոց faith, belief, religion

անարգեաց եւ զմոգպետն Ադելփորա, եւ զունայն օրինադրութիւնն։ Եւ հրամայեաց հատանել զգլուխ նորա ի քաղաքին Թելոմ։

• անարգեաց aor 3sg անարգեմ, -եցի to disparage, despise, find fault with
• ունայն, -ից empty, void, useless
• օրինադրութիւն law, decree, institution
• հրամայեաց aor 3sg հրամայեմ, -եցի to command
• հատանել inf հատանեմ, հատի to cut (off)

Եւ յորժամ տարան ի տեղին, հարցանէր դահիճն. Դառնա՞ս ի հաւատս մեր եթէ մեռանիս։

• հարցանէր impf 3sg հարցանեմ, հարցի to ask, interrogate, question
• դահիճ, դահճաց hangman, executioner, torturer
• դառնաս pres 2sg դառնամ, դարձայ to turn, be converted
• մեռանիս pres 2sg մեռանիմ, մեռայ to die

Եւ նա ասէ. Ոչ ուրանամ զճշմարտութիւնն, եւ ոչ դառնամ ի պիղծ դաւանութիւնդ ձեր.

• ուրանամ, -ացայ to deny, disown, disavow
• պիղծ, պղծոց impure, filthy, foul, detestable
• դաւանութիւն (confession of) faith, belief

հաւատամ ի Հայր եւ յՈրդի եւ յամենասուրբ Հոգի, ի միասնական սուրբ Երրորդութիւնն։

• հաւատամ, -ացի to believe
• միասնական consubstantial, united
• Երրորդութիւն Trinity

Եւ մինչդեռ խոստովանութիւնն ի բերանն էր՝ հատին զգլուխ նորա Փետրուարի Զ։

• խոստովանութիւն confession, declaration
• հատին aor 3pl հատանեմ, հատի to cut (off)

King Leo II (on whom see here)

PO 19: 150

Յայսմ աւուր հանգեաւ ի Քրիստոս Լեւոն թագաւոր երկրորդ՝ որդի արքային Հեթմոյ։

• հանգեաւ aor m/p 3sg հանգչիմ, հանգեայ to go to rest, die
• NB the two words for king: թագաւոր and արքայ

Սա էր բարեպաշտ յոյժ եւ առաքինի, հեզ, երկայնամիտ, պարկեշտ, ժուժկալ, եւ ողորմածութեամբ առաւելեալ քան զամենեսին։

• բարեպաշտ pious, religious
• առաքինի, -նւոյ, -նեաց valiant, courageous
• հեզ mild, meek, gentle (as in Mt 5:5, 11:29, 21:5)
• երկայնամիտ, -մտաց patient
• պարկեշտ, -ից moderate, temperate; pure
• ժուժկալ, -ից/-աց patient; abstinent, sober, temperate; chaste
• ողորմածութիւն mercy, compassion, charity, goodness
• առաւելեալ ptcp առաւելում, -ելայ to abound
• ամենեսին acc of ամենեքին everybody

Շինեաց եւ հիւրանոցս եւ հիւանդանոցս, նորոգեաց զվանորայս եւ հաստատեաց ի նոսա դպրոցս. եւ աստուածահաճոյ վարուք փոխեցաւ առ Աստուած։

• շինեաց aor 3sg շինեմ, -եցի to found, build, construct
• հիւրանոց hospice, guest lodging (հիւր, -ոց/-ից guest, visitor, stranger)
• հիւանդանոց hospital (հիւանդ, -աց sick)
• նորոգեաց aor 3sg նորոգեմ, -եցի to repair, restore
• վանորայք monasteries, convents
• հաստատեաց aor 3sg հաստատեմ, -եցի to restore; to institute, found, create
• դպրոց, -աց school
• աստուածահաճոյ god-pleasing
• փոխեցաւ aor m/p 3sg փոխեմ, -եցի to change, remove, transfer (m/p to go, depart, die)

Share this:

For your synaxarial enjoyment and entertainment, here are two passages from the reading for Amšīr/Yäkkatit 10 (Feb 4), each in both Arabic and Gǝʿǝz, with a rough English translation and some vocabulary.

On Isidore of Pelusium

(For Greek, see here.)

Arabic in PO 11: 814.10, 815.1-2 (here)

ولم يكن لوالده سواه فأدّبه بكل ادب نفساني وجُسماني وعلّماه كتب البيعة فأتْقنها ظاهرا ثم تعلّم العلوم اليونانية والدينية فأتْقنها وفاق على كثيرين فيها وكان مع ذلك ناسكا ومتواضعا

• addaba to educate
• adab education
• ʿallama to instruct, teach
• atqana to master, know well
• ẓāhiran clearly, obviously, evidently
• taʿallama to learn
• nāsik pious, ascetic

His father had no child except him, so he educated him in every subject, spiritual and physical, and they [dual: the patriarchs Theophilus and Cyril] taught him the books of the church and he mastered them clearly. Then he learned the Greek and religious sciences and he mastered them, and he surpassed many in these things. In addition, he was pious and humble.

Gǝʿǝz in PO 45: 520.21-26

ወኢኮኖሙ ፡ ለአበዊሁ ፡ ውሉድ ፡ ዘእንበሌሁ ፡ ወመሀርዎ ፡ ኵሎ ፡ ትምህርተ ፡ መንፈሳዌ ፡ ወሥጋዌ ፡ ወመሀርዎ ፡ ኵሎ ፡ መጻሕፍተ ፡ ቤተ ፡ ክርስቲያን ፡ ወአጽንዖሙ ፡ ወዓቀቦሙ ፡ ገሃደ ። ወእምዝ ፡ ተምህረ ፡ ትምህርታተ ፡ ዮናናዊያን ፡ ወአእምሮ ፡ ከዋክብተ ፡ ሰማይ ፡ ወዘየዐውድ ፡ ኵሎ ፡ አጽናፈ ፡ ዓለም ፡ ወተለዐለ ፡ ላዕለ ፡ ብዙኃን ፡ በአእምሮቱ ፡ ወበጥበቡ ፡ ወኮነ ፡ ጽሙደ ፡ ወመስተጋድለ ፡ ወትሑተ ።

• መሀረ፡ to teach
• ትምህርት፡ teaching
• አጽንዐ፡ to learn by heart
• ገሃደ፡ plainly, clearly, openly, publicly
• ተምህረ፡ to be taught, to be versed in
• ዖደ፡ to encircle, encompass
• ጽንፍ፡ pl. አጽናፍ፡ edge, extremity, confines
• ጽሙድ፡ (ፅሙድ፡) pious, devout
• መስተጋድል፡ fighter, combatant, ascetic
• ትሑት፡ humble

His parents had no child except him, and they taught him every subject, spiritual and physical, and they taught him the books of the church, and he learned them by heart and kept them openly. Then he learned the teachings of the Greeks and the knowledge of the stars of heaven and that which encompasses altogether the edges of the universe, and he surpassed many in his knowledge and wisdom and was pious, ascetic, and humble.

On Philo Persicus

Arabic in PO 18: 815.11, 816.1-2 (here)

وفيه ايضا تنيّح القدّيس فيلوا اسقف ارض فارس الذي استشهد على يد ملك الفرس حتى لا يعبد النار ولا يسجد للشمس فعاقبه كثيرا واخيرا استشهد بحدّ السيف صلاته تكون معنا امين

• tanayyaḥa to go to rest, die
• ḥattá must be causal here (cf. Lane, p. 509a, “denoting a cause or motive”)
• ʿāqaba to punish, torture
• ḥadd side, edge

On this day, too, Saint Philo, bishop of the land of Persia (Fāris), went to rest [i.e. died]. He was martyred by the king of the Persians (al-Furs) since he would not worship the fire or bow down to the sun, so he tortured him a lot and finally he was martyred by the edge of the sword. May his prayer be with us! Amen.

Gǝʿǝz in PO 45: 522.8-11

ወበዛቲ ፡ ዕለት ፡ ካዕበ ፡ ኮነ ፡ ቅዱስ ፡ አባ ፡ ፊሎ ፡ ሰማዕት ፡ ወኤጲስ ፡ ቆጶስ ፡ ዘሀገረ ፡ ፋርስ ፡ ዘኰነኖ ፡ ንጉሠ ፡ ፋርስ ፡ ሶበ ፡ ኢሦዓ ፡ ለእሳት ፡ ወኢሰገደ ፡ ለፀሐይ ። ወሶበ ፡ ደክመ ፡ አምኵነኔሁ ፡ መተረ ፡ ርእሶ ፡ በሰይፍ ፡ ወነሥአ ፡ አክሊለ ፡ ስምዕ ፡ በመንግሥተ ፡ ሰማያት ። ጸሎቱ ፡ ወበረከቱ ፡ የሀሉ ፡ ምስሌነ ፡ አሜን ።

• ኰነነ፡ D to punish
• ኵነኔ፡ torture
• ሦዐ፡ to sacrifice
• ደክመ፡ to be(come) weak
• መተረ፡ G/D to cut

Also on this day was [the death of] the holy Abba Philo, martyr and bishop of the land of Persia (Fārs). The king of Persia (Fārs) tortured him when he [Philo] did not sacrifice to the fire and did not bow down to the sun. When he [Philo] had become weak from the torture, he [the king] cut off his head with the sword, and he received the crown of martyrdom in the kingdom of heaven. May his prayer and blessing be with us! Amen.

Share this:

For a diversion or language practice, here are a few lines from the synaxaria for yesterday (Jan 20), with English translation and a few notes.

Ṭūba 25/Jan 20, for Abadius, PO 11: 697

فقال مقدم القصر للنقيب ما ذا يستحق هذا من العذاب لانه قد سب الابلون فاجاب النقيب قائلا له هذا مستوجب عقوبة الموت فقال له القديس اباديوس ما دام حكمت عليّ بالموت فامضي وادفن ابنك لان العقرب لسعته ومات

• imḍī wa idfin If impv, we should, of course, understand here (and below) imḍi, the 2msg impv, not the 2fsg. Basset thus takes both verbs as imperatives in his FT. Alternatively, we might read ʾamḍī wa ʾadfinu, “I will go and bury.”

فقال له مقدم القصر ايش هذا الكلام السحر الذي انت تقوله فامر ان يضرب بالسياط والقديس قال له امضي وادفن زوجتك لانها ماتت

• al-kalām al-siḥr Either hendiadys, or perhaps read kalām al-siḥr or al-kalāmal-siḥrī.
• sawṭ, pl. siyāṭ whip

فقال النقيب لكاتب الدرج اخرج واكشف الخبر ولما خرج من باب القصر وجد عبيد مقدم القصر وهم مشققين الثياب صارخين من اجل موت الصبي الذي لسعه العقرب وسمع البكا في بيت النقيب على زوجته

• šaqqaqa to tear, rip open (also I, with sim. mng.)

فرجع بسرعة واعلمهم بما كان وقال لهم ان هذا الانسان رجل الله وللوقت امر ان يلقوا القديس في السجن

The castle overseer [muqaddam al-qaṣr] said to the leader [naqīb], “What kind of punishment does this man deserve, because he has cursed Apollo?” The leader answered, saying to him, “He is worthy of the death penalty.” Then Saint Abadius said to him, “As you sentence me to death, go and bury your son, because a scorpion has stung him and he is dead.” The castle overseer said to him, “What are these words of sorcery you are saying?” And he commanded that he be whipped, but the saint said, “Go and bury your wife, because she is dead.” Then the leader said to the secretary [kātib al-darǧ], “Go out and discover what happened.” And when he went out from the gate of the castle, he found the castle overseer’s servants tearing open their garments and screaming on account of the death of the boy whom the scorpion had stung, and in the leader’s house he heard weeping for his wife, so he quickly returned and informed them of what had happened and said, “This person is a man of God!” And immediately [the leader] commanded that they throw [the saint] in prison.

Ṭǝrr 25/Jan 20, for Sebastian, PO 45: 182, 184

ወበዛቲ ፡ ዕለት ፡ ካዕበ ፡ ስምዓ ፡ ኮነ ፡ ቅዱስ ፡ ስብስጥያኖስ።

…

ወየሐውር ፡ በጥበብ ፡ ወብአእምሮ ፡ ውይፌውስ ፡ በጸሎቱ ፡ ብዙኃነ ፡ ድውያነ ፡ ወይከሥት ፡ አዕይንተ ፡ ዕውራን።

ወእምዝ ፡ ሶበ ፡ ክህዶ ፡ ዲዮቅልጥያኖስ ፡ ለአምላክ ፡ አገበሮ ፡ ለቅዱስ ፡ ስብስጥያኖስ ፡ ይስግድ ፡ ለጣዖት ፡ ወሶበ ፡ ዓበዮ ፡ አዘዘ ፡ ይእስርዎ ፡ ውስተ ፡ ኦም ፡ ይቡስ ፡ ወይንድፍዎ ፡ በአሕፃ ፡ ዘአልቦ ፡ ኍልቍ ፡ ወተሐዘብዎ ፡ ከመ ፡ ሞተ።

• ዖም፡ tree, forest, woodland
• ሐጽ፡ pl. አሕጻ፡ arrow
• ተሐዘበ፡ to think, believe

ወበሌሊት ፡ ረከብዎ ፡ ምእመናን ፡ እንዘ ፡ ሕያው ፡ ውእቱ ፡ ወፈትሕዎ ፡ ወወሰድዎ ፡ ማእከለ ፡ ደሴት ፡ ወአንበርዎ ፡ ህየ።

• ደሴት፡ dasset island

ወሰሚዖ ፡ ዲዮቅልጥያኖስ ፡ ተመጠዎ ፡ ኀቤሁ ፡ ወአዘዘ ፡ ይዝብጥዎ ፡ በአብትረ ፡ ሐፂን ፡ ወዘበጥዎ ፡ ብዙኃ ፡ መዋዕለ ፡ ወእምዝ ፡ መጠወ ፡ ነፍሶ።

• ዘበጠ፡ to beat, strike
• በትር፡ pl. አብትር፡ stick, rod

And on this day, too, was the martyrdom of Saint Sebastian.

…

And he would act with wisdom and understanding, and with his prayer would heal many sick people and open the eyes of the blind. Then, when Diocletian had denied God, he compelled Saint Sebastian to worship the idol. And when [Sebastian] disobeyed him, [Diocletian] commanded them to bind him in a dry woodland and to shoot him with innumerable arrows. [They did so] and they thought he was dead, but during the night the faithful found him still alive and they led him to an island and established him there. Diocletian having heard this, [his men] took hold of [Sebastian and brought him] to [Diocletian], and he commanded them to strike him with rods of iron, and they did so for many days, and then he gave up his spirit.

And finally, from the Armenian yaysmawurk’, there’s a line that has vocabulary we also saw in this post.

Arac’ 13/Jan 20, for Euthymius the Great (յիշատակ Եւթիմոսի մեծի անապատականին եւ քահանայի), PO 19: 63

Էր կարճահասակ եւ մօրուսն երկայն մինչեւ ի ծունկսն։

He was short, with his long beard to his knees.

• կարճահասակ short, little
• մօրուս Why acc?
• երկայն long